«Aυτά που έγιναν στο παρελθόν είναι ντροπή για την Κύπρο, πρέπει να το αποδεχτούμε» – ΧΡΙΣΤΆΛΛΑ ΑΥΓΟΥΣΤΉ
To ντοκιμαντέρ της σκηνοθέτης Χριστάλλας Αυγουστής με τίτλο «Mαντήλι» κάνει την ιστορία δύο Κυπρίων γυναικών και δείχνει την ιστορική αλήθεια της Κύπρου και στις δυο κοινότητες. Στο ντοκιμαντερ, μαθαίνοντας για τον πόνο της Leyla, η Μαρία ξεχνάει τη δική της θλίψη και σκουπίζει τα δάκρυά της άλλης. Οι δύο γυναίκες δίνουν ένα πολύ δυνατό μήνυμα ότι πρέπει να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον. Η Μαρία δεν είναι πλέον ζωντανή, αλλά η ιστορία τους εμπνέει όλους όσους πιστεύουν στην ειρήνη. Ενώ είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε στενά την Χριστάλλα, μιλήσαμε επίσης και για το Mαντήλι.
«Το Δίκωμο είναι ακόμα σπίτι μου»
Η Χριστάλλα Αυγουστή, σκηνοθέτης και παραγωγός προγράμματος, πηγαίνει στα παιδικά της χρόνια και εξηγεί ότι έζησε στο Δίκωμο μέχρι την ηλικία δεκατριών ετών. Η νοσταλγία της φαίνεται στα μάτια της.
«Γεννήθηκα στο Νοσοκομείο της Κερύνειας. Είμαι από το Δίκωμο. Έπρεπε να εγκαταλείψω τον βορρά όταν ήμουν δεκατρίων ετών. Μένω τώρα στη Λακαδάμια της Λευκωσίας. Αλλά δεν ένιωσα πότε πως ανοικώ στην Λευκωσία. Πάντα θέλω να γυρίσω πίσω στο Δίκωμο με τον σύζυγο και τα παιδιά μου. Κάπου κάπου το επισκεπτόμαστε και πάντα μιλάμε για το Δίκωμο. Ασφαλώς, το Δίκωμο έχει άλλαξει πολύ. Άλλα, είναι ακόμα το σπίτι μου. Δεν είναι τόσο πράσινο όσο ήταν. Έχουν χτίστει σπίτια. Άλλα, κοιτάζοντας εκείνα τα πανέμωρφα βουνά, βλέπω ακόμα εκείνα τα χρώματα. Πηγαίνω στο παρελθόν. Είχε γίνει ζημιά και στο σπίτι μας στον πόλεμο λόγω των βομβών. Άλλα το σπίτι μας, παρ’όλο που είναι παλίο, δεν έχει καταστραφεί. »
«Δεν ήταν εύκολο να εργάζομαι στο ΡΙΚ»
Αποφασίζει να σπουδάσει στην Ρωσία, το Πανεπηστίμιο Μόσχας. Κάνοντας μια ριζοσπαστική επιλογή, επιλέγει το τμήμα τηλεοπτικής δημοσιογραφίας. Βεβαία, για κάποιον με τέτεια ιδεολογία, δεν είναι εύκολο να εργάζεται στο κυβερνητική κανάλι.
«Σπούδασα τηλεοπτική δημοσιογραφία στην Μόσχα. Τότε, το τμήμα αυτό ήταν πολύ καινούριο. Έμαθα και ρώσικα. Μετά τις σπουδές μου, γύρισα στην Κύπρο. Το γεγονός ότι σπούδασα σε μια σοσιαλιστική χώρα μου δίδαξε αρκετά πράγματα. Μετά τον γυρισμό μου στην Κύπρο, εργάστηκα στο ΕΔΩΝ. Ετοίμαζα ανακοινώσεις και κείμενα. Μετά, εργάστηκα στο ΡΙΚ. Άλλα δεν ήταν εύκολο να εργαστώ σε ένα κυβερνητικό ίδρυμα μετά τον γυρισμό μου από μια σοσιαλιστική χώρα. Έτοιμαζα διαφορετικά προγράμματα άλλα δεν άντεξα τις πιέσεις και τελικά άφησα την δουλειά μου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, γυρίσαμε μια τηλεοπτική σειρά και σκηνοθέτησα μια ταινία μικρού μήκους. Συμμέτειχα σε φεστιβάλ. Επέστρεψα στο RIK μετά την εξελέγη πρόεδρος του Δημήτρη Χριστόφια. Δούλεψα σε δικοινοτικά προγράμματα για κάποιον καιρό. Συνεχίζω να εργάζομαι στο ΡIK σε διαφορετικά προγράμματα. Μπορώ να πω ότι η ζωή μου πέρασε έτσι. »
«H Leyla ήταν ο πρώτος τουρκοκύπριος συγγενής αγνοουμένου»
Ο κύριος λόγος της συνέντευξής μας είναι η ιστορία της Μαρίας και της Leyla…
«Όταν ξεκινήσαμε ένα δικοινοτικό πρόγραμμα με τη συνάδελφό μου Hüseyin Halil πριν από πολλά χρόνια, προσκαλέσαμε τη Leyla στο πρόγραμμα και έτσι έμαθα την ιστορία της. Πολλά από τα μέλη της οικογένειας της Leyla, συμπεριλαμβανομένου και του συζύγου της, ήταν αγνοούμενοι. Θυμάμαι ακόμα ότι φορούσε την πρώτη μέρα. Φορούσε γιασεμί στο λαιμό της. Φυσικά, γνώριζα ότι ύπηρχαν και τουρκοκκύπριοι αγνοούμενοι. Μιλούσαμε μεταξύ μας, αλλά η Leyla έγινε η πρώτη Τουρκοκύπρια που γνώρισα ώς συγγενής αγνοουμένου. Με εντυπωσίασε πολύ. Ήταν μια ακτιβίστρια ειρήνης. Μίλησε για αυτό το θέμα ειλικρινά. Είχε υποφέρει πολύ, αλλά ήταν δυνατή. Είχαμε πολλές συνεντεύξεις μαζί της. Μαζί πήγαμε στο χωριό της το Μάρι, και το χωριό του πρώτου συζύγου του Αχμέτ, το Ζύγι. Αργότερα, γίναμε πολύ στενές φίλες με τη Leyla και την οικογένειά της. Η σημερινή σύζυγός του, ο Μουσταφά, είναι υπέροχος άνθρωπος, πολύ ξεχωριστός. Δεν το λέω επειδή είναι φίλος μου. Το λέω γιατί υποστηρίζει πάντα τη Leyla. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Leyla μου είπε για την Μαρία. Η γνωριμία τους ήταν πολύ παλιά. Δεν υπήρξαν θύματα στην οικογένεια της Μαρίας, απλώς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της. Ήταν ‘ενας απλός πολίτης χωρίς πολιτικούς σκόπους. Με την πάροδο του χρόνου, η Leyla άρχισε να γράφει την ιστορία της ώς βιβλίο και το βιβλίο της δημοσιεύθηκε. Κάναμε πολλές εκδηλώσεις για το βιβλίο και στις δύο πλευρές του νησιού. Συμμετείχα στα περισσότερα από αυτά. Οι άνθρωποι πάντα μας υποδέχτηκαν θερμά. Ενδιαφέρονταν πολύ για την ιστορία του βιβλίου. Μετά το βιβλίο, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ αυτής της ιστορίας. Η υγεία της Μαρίας δεν ήταν πολύ καλή. Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η ιδέα, ξεκινήσαμε αμέσως να γυρίζουμε. Τίποτα δεν ήταν εύκολο. Παλεύαμε για χρόνια. Ήταν μαζί μας και ο Hüseyin Halil και δημιουργήσαμε μια ομάδα. Όλοι εργαστήκαμε εθελοντικά μαζί. »
«Το μαντήλι είναι μια συνηθισμένη άλλα και μια εξαιρετική ιστορία »
Μιλάμε λίγο για την ιστορία. To μαντήλι είναι μια ιστορία πολέμου που βασίζεται σε δύο γυναίκες. Όπως πάντα, οι γυναίκες είναι τα μεγαλύτερα θύματα του πολέμου.
«Αυτή η ιστορία είναι στην πραγματικότητα μια πολύ γνωστή ιστορία για την Κύπρο. Χρονολογείται στους καιρούς που ζούσαμε ειρηνικά πριν από το 1974. Από την άλλη πλευρά, είναι μια πολύ εξαιρετική, ειδική ιστορία. Αποκαλύπτει τα ακραία γεγονότα του πολέμου του 1974. Όλοι γνωρίζουμε ότι η ΕΟΚΑ Β σκότωσε πολλούς ανθρώπους. Ο πατέρας μου δεν ήταν ποτέ ένας από αυτούς, αλλά εκείνοι ζούσαν στην κοινότητα μας. Η Leyla ήταν ένα από τα θύματα. Η ΕΟΚΑ Β σκότωσε τον σύζυγο της Leylas, τον Αχμέτ, και τους συγγενείς του. Έγιναν αγνοούμενοι. Από την άλλη πλευρά, η Μαρία ζούσε στην περιοχή Aγιό Λούκκα στην Αμμόχωστο τον βορρά και αναγκάστηκε να πάει σε νότο. Ο γιος της ήταν αστυνομικός, εργαζόταν κοντά στο Zύγι. Ο πατέρας του Αχμέτ είχε καφενείο στο Ζύγι. Ο γιος της Μαρίας και ο πατέρας του Αχμέτ έγιναν φίλοι πριν από το 1974. Με την ευκαιρία αυτή, οι δύο οικογένειες συναντήθηκαν. Μετά η Μαρία έμαθε όλα όσα έζησε η Leyla και την συμπεριφέρθηκε σαν να ήταν η κόρη της. Στη συνέχεια, χωρίστηκαν. Εκεί και χρόνια δεν είχαν καν λάβει νέα. Μετά από πολλά χρόνια, εποικοινώνησαν και βρέθηκαν πριν ανοίξουν τα οδοφράγματα. Τα εξηγήσαμε όλες στο ντοκιμαντέρ. Τα πήγαν πολύ καλά, αν και η Μαρία δεν μιλούσε τουρκικά και η Leyla δεν μιλούσε ελληνικά. Κατάλαβαν η μια την άλλη χωρίς την ανάγκη για γλώσσα. Σκούπισαν τα δάκρυα η μια της άλλης. »
«Αυτά που έγιναν στο παρελθόιν είναι ντροπή για την Κύπρο, πρέπει να το αποδεχτούμε»
Το μαντήλι δεν είναι απλώς ένα ντοκιμαντέρ, αλλά περιέχει πολύ βαθιά μηνύματα.
«Υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων στη ζωή. Αυτοί που ξέρουν και αυτοί που δεν ξέρουν. Οι άνθρωποι που ξέρουν, στην Κύπρο είναι όσοι θέλουν μια λύση για την Κύπρο. Κάνουν πάντα μια προσπάθεια για αυτό. Οι υπόλοιποι είναι αυτοί που δεν ξέρουν. Γι ‘αυτό έφτιαξα αυτό το ντοκιμαντέρ. Να ενθαρρύνει τους ανθρώπους που ξέρουν περισσότερα. Να δείξουμε την αλήθεια σε άτομα που δεν την ξέρουν. Η Leyla λέει ότι πρέπει πάντα να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον. Φυσικά, η συγχώρεση δεν αλλάζει ή διαγράφει το παρελθόν, αλλά ανοίγει το δρόμο για φιλία. Σε αυτό το ντοκιμαντέρ, προσπαθήσαμε να συμβάλουμε στην σκέψη αυτή. Δεν έχουμε πολιτικές ανησυχίες. Γνωρίζουμε ήδη ότι ακραίες εθνικιστικές ομάδες μας έφεραν σε αυτήν την κατάσταση.
Φυσικά, σε μερικούς ανθρώπους δεν τους αρέσει να ξέρουν. Αλλά οι άνθρωποι είναι πολύ εντυπωσιασμένοι όταν παρακολουθούν το ντοκιμαντέρ. Οι ελληνοκύπριοι νέοι μου λένε ότι δεν γνωρίζανε ότι οι τουρκοκύπριοι υπέφεραν έτσι. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Να δείξουμε σε αυτούς που δεν ξέρουν την ιστορική αλήθεια… Αυτά που έγιναν στο παρελθόν είναι ντροπή για την Κύπρο. Πρέπει να το αποδεχτούμε. Πρέπει να πούμε στους νέους τι έχει γίνει στον τόπον αυτόν».
Μετάφραση σε ελληνικά: Σιεβκή Κιράλπ
